Updated King James Version
Ариун Библи - Mongolian Bible
Chapter 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1:1 The proverbs of Solomon the son of David, king of Israel;
1 Израилийн хаан, Давидын хөвгүүн Соломоны сургаалт үгс нь
1:2 To know wisdom and instruction; to perceive the words of understanding;
2 Мэргэн ухаан ба сахилга батыг мэдэх, Билиг ухааны үгсийг ойлгох,
1:3 To receive the instruction of wisdom, justice, and judgment, and equity;
3 Зөв, үнэн, шударга зүйлсийг үйлдсэнээр Сахилга бат болон хэрсүү байдалд суралцах,
1:4 To give subtlety to the simple, to the young man knowledge and discretion.
4 Гэнэн нэгэнд хэрсүү байдлыг, Идэр нэгэнд бодлоготой үйлдэл ба мэдлэгийг өгөхөөр;
1:5 A wise man will hear, and will increase learning; and a man of understanding shall attain unto wise counsels:
5 Мэргэн нэгэн нь сонсож, мэдлэгээ тэлэх, Ухаалаг нэгэн нь мэргэн зөвлөгөөг авахын тулд;
1:6 To understand a proverb, and the interpretation; the words of the wise, and their dark sayings.
6 Сургаалт үгс хийгээд сургаалт зүйрлэлүүд ба Мэргэн ухаантнуудын үгс хийгээд оньсого таавруудыг нь ухаж ойлгохын тулд юм.
1:7 The fear of the LORD is the beginning of knowledge: but fools despise wisdom and instruction.
7 ЭЗЭНээс эмээхүй нь мэдлэгийн эхлэл мөн. Харин мунхгууд сургамж ба мэргэн ухааныг үл тоомсорлодог.
1:8 My son, hear the instruction of your father, and forsake not the law of your mother:
8 Хүү минь, эцгийнхээ сургамжийг сонс. Эхийнхээ зааврыг бүү огоор.
1:9 For they shall be an ornament of grace unto your head, and chains about your neck.
9 Чухамдаа эд л тэргүүнд чинь нигүүлсэлт цэцгийн титэм, Хүзүүнд чинь чимэг билээ.
1:10 My son, if sinners entice you, consent you not.
10 Хүү минь, хэрэв нүгэлтнүүд чамайг уруу татах гэвээс бүү зөвшөөр.
1:11 If they say, Come with us, let us lay wait for blood, let us lurk privately for the innocent without cause:
11 Хэрэв тэд чамд "Бидэнтэй яв, хэн нэгний цусыг урсгахаар бүгэцгээе. Гэмгүй нэгнийг отоцгооё.
1:12 Let us swallow them up alive as the grave; and whole, as those that go down into the pit:
12 Тэднийг Үхэгсдийн орон мэт амьдаар нь, Бас нүхэнд унагсад мэт бүхлээр нь залгицгаая.
1:13 We shall find all precious substance, we shall fill our houses with spoil:
13 Бид үнэт эрдэнэсийг төрөл төрлөөр нь олж, Орон гэрээ олзоор дүүргэх болно.
1:14 Cast in your lot among us; let us all have one purse:
14 Бидэнтэй хамт шавга хая. Тэгвэл бидний хувьд нэг л хөрөнгө зоорь байх болно" гэвэл,
1:15 My son, walk not you in the way with them; refrain your foot from their path:
15 Хүү минь, тэдэнтэй хамт бүү яв. Жимээс нь хөлөө хол байлга.
1:16 For their feet run to evil, and make haste to shed blood.
16 Учир нь тэдний хөл хорон муу уруу ухасхийдэг бөгөөд Тэд цус урсгах гэж яарч сандарна.
1:17 Surely in vain the net is spread in the sight of any bird.
17 Чухамдаа, шувууг харсаар байтал нь Өмнө нь тор тавих нь талаар хэрэг биз ээ.
1:18 And they lay wait for their own blood; they lurk privately for their own lives.
18 Харин тэд өөрсдийн цусны төлөө бүгэх аж. Тэд өөрсдийн амийг отох аж.
1:19 So are the ways of every one that is greedy of gain; which takes away the life of the owners thereof.
19 Ийнхүү хүчирхийллээр олж авах юмсын төлөө явдаг хэний ч зам тийм болой. Тэрхүү эд юмс нь эзэмшигчийнхээ амь насыг бүрэлгэнэ.
1:20 Wisdom cries without; she utters her voice in the streets:
20 Мэргэн ухаан нь гудамжнуудад чангаар зарлан дуудаж, Олон хөлийн газар дуугаа өндөрсгөдөг.
1:21 She cries in the chief place of concourse, in the openings of the gates: in the city she utters her words, saying,
21 Шуугиант гудамжнуудын гол газруудад тэр орилон хашхирдаг бөгөөд Хотын дааман хаалган дээр өөрийнхөө үгсийг хэлдэг юм.
1:22 How long, all of you simple ones, will all of you love simplicity? and the scorners delight in their scorning, and fools hate knowledge?
22 "Гэнэн хүмүүс ээ, гэнэн мунхаг байдлаа та нар хир удаан хайрлах вэ? Хэдий хүртэл басамжлагсад доог тохуу хийж, Мунхаг хүмүүс мэдлэгийг үзэн ядах юм бэ?
1:23 Turn you at my reproof: behold, I will pour out my spirit unto you, I will make known my words unto you.
23 Миний зэмлэлд эргэн ханд. Харагтун, би та нарын дээр сүнсээ бялхуулна, та нарт үгээ мэдүүлнэ.
1:24 Because I have called, and all of you refused; I have stretched out my hand, and no man regarded;
24 Би та нарыг дуудсан, харин та нар үл хэрэгссэн. Гараа сунгахад минь хэн чинь ч анхаарсангүй.
1:25 But all of you have set at nothing all my counsel, and refused my reproof:
25 Та нар бүх зөвлөгөөг минь үл ойшоон, зэмлэлийг минь эс хүссэн.
1:26 I also will laugh at your calamity; I will mock when your fear comes;
26 Та нарын гамшиг сүйрэл дээр чинь би инээж, Айдас хүйдэст нэрвэгдэх цагт чинь би элэг доог хийнэ.
1:27 When your fear comes as desolation, and your destruction comes as a whirlwind; when distress and anguish comes upon you.
27 Айдас хүйдэс шуурга мэт ирж, гамшиг хуй салхи мэт нөмөрч, Зовлон зүдгүүр, гай тотгор та нарт ирэхэд би тийн хандана.
1:28 Then shall they call upon me, but I will not answer; they shall seek me early, but they shall not find me:
28 Тэр үед тэд намайг дуудах боловч би хариу эс өгнө. Тэд намайг хичээнгүйлэн хайх боловч эс олно.
1:29 For that they hated knowledge, and did not choose the fear of the LORD:
29 Яагаад гэвэл тэд мэдлэгийг үзэн ядаж, ЭЗЭНээс эмээхүйг эс сонгов.
1:30 They refused my counsel: they despised all my reproof.
30 Тэд миний зөвлөгөөг хүлээж авахгүй, Миний бүх зэмлэлийг хайхраагүй.
1:31 Therefore shall they eat of the fruit of their own way, and be filled with their own devices.
31 Тийнхүү тэд өөрсдийн үйлсийн үр жимсийг идэж, Өөрсдийн сэдсэн зүйлдээ сэтгэл ханамжтай байх болно.
1:32 For the turning away of the simple shall slay them, and the prosperity of fools shall destroy them.
32 Учир нь гэнэн хүний гуйвамтгай байдал тэднийг хөнөөнө. Мунхгийн маадгар байдал тэднийг устгана.
1:33 But whoso hearkens unto me shall dwell safely, and shall be quiet from fear of evil.
33 Харин намайг сонсдог хүн аюулгүй байж, Хорон муугийн айдас хүйдэсгүй амар тайван амьдарна".
2:1 My son, if you will receive my words, and hide my commandments with you;
1 Хүү минь, хэрэв чи миний хэлэхийг хүлээн авч, Миний тушаалуудыг дотроо нандигнан хадгалбал,
2:2 So that you incline yours ear unto wisdom, and apply yours heart to understanding;
2 Мэргэн ухаанд анхааран чих тавьж цээжээ тунгаан бодох уруу хандуулдаг бол,
2:3 Yea, if you cry after knowledge, and lift up your voice for understanding;
3 Хэрэв чи ялгах чадварын төлөө чанга дууддаг, Ухаарахын төлөө дуу хоолойгоо өндөрсгөдөг бол,
2:4 If you seek her as silver, and search for her as for hid treasures;
4 Хэрэв чи түүнийг цалин цагаан мөнгө мэт эрж, Нууцлагдсан эрдэнэ мэт хайдаг бол,
2:5 Then shall you understand the fear of the LORD, and find the knowledge of God.
5 ЭЗЭНээс эмээхүйг чи ухаарна, Бурханы мэдлэгийг олж авна.
2:6 For the LORD gives wisdom: out of his mouth comes knowledge and understanding.
6 Учир нь ЭЗЭН мэргэн ухааныг өгдөг бөгөөд Түүний амнаас ухаан хийгээд мэдлэг гардаг.
2:7 He lays up sound wisdom for the righteous: he is a buckler to them that walk uprightly.
7 Тэр цэх шулуун явдалт хүнд саруул ухааныг нөөцөлдөг ба Үнэнч шударгаар явагчдын хувьд бамбай мөн.
2:8 He keeps the paths of judgment, and perserves the way of his saints.
8 Тэр шударга ёсны жимийг хамгаалдаг бөгөөд Өөрийнхөө бурханлаг хүмүүсийн замыг сэргийлдэг юм.
2:9 Then shall you understand righteousness, and judgment, and equity; yea, every good path.
9 Тэгвэл зөв болон шударга явдал, Цэх шулуун байдал ба сайн сайхан зам болгоныг чи ухаарах болно.
2:10 When wisdom enters into yours heart, and knowledge is pleasant unto your soul;
10 Учир нь мэргэн ухаан чиний зүрхэнд орж, Мэдлэг сэтгэлд чинь тааламжтай байх болно.
2:11 Discretion shall preserve you, understanding shall keep you:
11 Хэрсүү чанар чамайг сэргийлэх бөгөөд ухаан нь чамайг хамгаална.
2:12 To deliver you from the way of the evil man, from the man that speaks perverse things;
12 Энэ нь чамайг хорон муугийн замаас, Гажсан зүйлсийг яригч хүнээс,
2:13 Who leave the paths of uprightness, to walk in the ways of darkness;
13 Харанхуйн замаар явах гэж цэх шулуун замыг орхигсдоос,
2:14 Who rejoice to do evil, and delight in the perverseness of the wicked;
14 Хорон мууг хийдгээрээ бахархдаг, Хорон муугийн гажсан зүйлсэд баясдаг хүмүүсээс,
2:15 Whose ways are crooked, and they perverse in their paths:
15 Хазгай муруй замтай хүмүүсээс болон замаасаа эргэж буцдаг хүмүүсээс,
2:16 To deliver you from the strange woman, even from the stranger which flatters with her words;
16 Мөн үгээрээ уяраан уруу татагч садар эмээс салгахын тулд юм.
2:17 Which forsakes the guide of her youth, and forgets the covenant of her God.
17 Тэр эм идэр насныхаа ханийг орхиж, Бурханыхаа гэрээг умартжээ.
2:18 For her house inclines unto death, and her paths unto the dead.
18 Учир нь түүний орон гэр мөхөлд шигдэж, Зам нь үхэгсэд уруу хөтөлнө.
2:19 None that go unto her return again, neither take they hold of the paths of life.
19 Түүн уруу явсан хүмүүсээс нэг нь ч эргэж ирдэггүй бөгөөд Амийн замд хүрдэггүй.
2:20 That you may walk in the way of good men, and keep the paths of the righteous.
20 Тиймээс чи сайн санаатнуудын замаар явж, Шударга зөв хүмүүсийн жимийг дага.
2:21 For the upright shall dwell in the land, and the perfect shall remain in it.
21 Учир нь цэх шулуун хүн л газар дэлхий дээр амьдарч, Буруугүй нь байсаар байх болно.
2:22 But the wicked shall be cut off from the earth, and the transgressors shall be rooted out of it.
22 Харин хар санаатан газраас таслагдаж, Итгэлийг эвдэгч хүн газрын хөрснөөс арчигдана.
3:1 My son, forget not my law; but let yours heart keep my commandments:
1 Хүү минь, миний сургаалыг бүү март. Чи зүрхэндээ тушаалыг минь сахь.
3:2 For length of days, and long life, and peace, shall they add to you.
2 Учир нь өдрүүдийн хийгээд амьд явах он жилүүдийн урт, Амар тайвныг тэд чамд нэмэх болно.
3:3 Let not mercy and truth forsake you: bind them about your neck; write them upon the table of yours heart:
3 Үнэн ба энэрэл чамайг бүү орхиг. Эдгээрийг цээжнийхээ самбарт бичиж, хүзүүгээрээ ороо.
3:4 So shall you find favour and good understanding in the sight of God and man.
4 Тийнхүү чи Бурханы болоод хүмүүсийн нүдний өмнө таалал хийгээд нэр төрийг олно.
3:5 Trust in the LORD with all yours heart; and lean not unto yours own understanding.
5 Бүх зүрхээрээ ЭЗЭНд итгэ. Өөрийн ойлголтод бүү түшиглэ.
3:6 In all your ways acknowledge him, and he shall direct your paths.
6 Өөрийн бүх замаараа Түүнийг таньж мэд. Тэр чиний замыг шулуун болгоно.
3:7 Be not wise in yours own eyes: fear the LORD, and depart from evil.
7 Өөрийнхөө нүдний өмнө бүү мэргэн бай. ЭЗЭНээс эмээж, хорон муугаас эргэ.
3:8 It shall be health to your navel, and marrow to your bones.
8 Энэ нь ясанд чинь шим тэжээл, биенд чинь амин дэм болно.
3:9 Honour the LORD with your substance, and with the first-fruits of all yours increase:
9 Бүх бүтээгдэхүүнийхээ дээжээр болон эд хөрөнгөөрөө ЭЗЭНийг дээдэл.
3:10 So shall your barns be filled with plenty, and your presses shall burst out with new wine.
10 Тэгвэл агуулах чинь пиг дүүрч, Торхнууд чинь шинэ дарсаар бялхана.
3:11 My son, despise not the chastening of the LORD; neither be weary of his correction:
11 Хүү минь, ЭЗЭНий сахилгажуулалтыг бүү дургүйц, зэмлэлийг нь бүү огоор.
3:12 For whom the LORD loves he corrects; even as a father the son in whom he delights.
12 Учир нь хүүгээ таалдаг эцэг хүний адил ЭЗЭН хайрладаг хүнээ зэмлэдэг юм шүү.
3:13 Happy is the man that finds wisdom, and the man that gets understanding.
13 Мэргэн ухааныг олдог хүн, ухаарал авдаг хүн ерөөлтэй еэ.
3:14 For the merchandise of it is better than the merchandise of silver, and the gain thereof than fine gold.
14 Учир нь мэргэн ухааны ашиг болбоос цалин цагаан мөнгөний ашигаас ч илүү, Орлого нь шижир алтныхаас ч илүү.
3:15 She is more precious than rubies: and all the things you can desire are not to be compared unto her.
15 Энэ нь эрдэнэсээс ч илүү нандин, чиний хүсэх ямар ч зүйл түүнтэй зүйрлэшгүй.
3:16 Length of days is in her right hand; and in her left hand riches and honour.
16 Түүний баруун гарт нь урт удаан амьдрал залрах агаад зүүн гарт нь алдар суу болон баялаг буй.
3:17 Her ways are ways of pleasantness, and all her paths are peace.
17 Мэргэн ухааны зам тааламжит бөгөөд бүх жим нь амар тайван.
3:18 She is a tree of life to them that lay hold upon her: and happy is every one that retains her.
18 Түүнээс зуурагсдад тэр нь амийн мод. Түүнийг тэр даруй барьж авах хүн бүр ерөөлтэй.
3:19 The LORD by wisdom has founded the earth; by understanding has he established the heavens.
19 ЭЗЭН мэргэн ухаанаар газрыг бий болгож, Оюун ухаанаар тэнгэрийг тогтоожээ.
3:20 By his knowledge the depths are broken up, and the clouds drop down the dew.
20 Түүний мэдлэгээр гүнүүд нээгдэж, үүлнээс шүүдэр унасан.
3:21 My son, let not them depart from yours eyes: keep sound wisdom and discretion:
21 Хүү минь, саруул мэргэн ухаан хийгээд хэрсүү ухааныг сахиж, Энэ бүхнийг нүднээсээ бүү салга.
3:22 So shall they be life unto your soul, and grace to your neck.
22 Тийм байх бөгөөс эдгээр нь сэтгэлд чинь амь, Хүзүүнд чинь гоёл болно.
3:23 Then shall you walk in your way safely, and your foot shall not stumble.
23 Тэгвэл чи замаараа аюулгүй алхах бөгөөд чиний хөл бүдрэхгүй.
3:24 When you lie down, you shall not be afraid: yea, you shall lie down, and your sleep shall be sweet.
24 Чи хэвтэх үедээ ч айж эмээхгүй. Хэвтэх үедээ ч зүүд нойр чинь сайхан байх болно.
3:25 Be not afraid of sudden fear, neither of the desolation of the wicked, when it comes.
25 Гэнэтийн аймшгаас бүү ай. Хар санааны хор хөнөөл ирэх үед ч бүү ай.
3:26 For the LORD shall be your confidence, and shall keep your foot from being taken.
26 Учир нь ЭЗЭН чамд эр зориг болох бөгөөд Хөлийг чинь занганд орохоос хамгаална.
3:27 Withhold not good from them to whom it is due, when it is in the power of yours hand to do it.
27 Хэрэв чиний хүч хүрэх юм бол хүртвэл зохих хүмүүст нь сайныг өгөхөөс бүү татгалз.
3:28 Say not unto your neighbour, Go, and come again, and tomorrow I will give; when you have it by you.
28 Туслах боломжтой атлаа хөршдөө "Яваад ир. Маргааш би өгье" гэж бүү хэл.
3:29 Devise not evil against your neighbour, seeing he dwells securely by you.
29 Хажууд чинь амгалан амьдрах хөршийнхөө эсрэг хорон мууг бүү сэд.
3:30 Strive not with a man without cause, if he have done you no harm.
30 Хэрэв хүн чамд хорон мууг учруулаагүй бол шалтгаангүйгээр тэр хүнтэй бүү маргалд.
3:31 Envy you not the oppressor, and choose none of his ways.
31 Хүчирхийлэгч хүнд бүү жөтөөрх. Тийм хүний аль ч замыг бүү сонго.
3:32 For the perverse is abomination to the LORD: but his secret is with the righteous.
32 Учир нь муу зальтай хүн ЭЗЭНий хувьд жигшүүртэй. Харин Тэр цэх шулуун хүнтэй дотно байдаг юм.
3:33 The curse of the LORD is in the house of the wicked: but he blesses the habitation of the just.
33 ЭЗЭНий хараал хар муу санаатны гэр дээр байна. Харин Тэр шударга зөв байгчийн орон гэрийг ерөөнө.
3:34 Surely he scorns the scorners: but he gives grace unto the lowly.
34 Хэдийгээр Тэр доромжлогч хүмүүсийг тохуурхдаг боловч Зовж зүдрэгсдэд нигүүлслээ өгдөг.
3:35 The wise shall inherit glory: but shame shall be the promotion of fools.
35 Мэргэн хүмүүс сайн нэрийг өвлөдөг бол Мунхгууд муу нэрээрээ сайрхдаг ажээ.
4:1 Hear, all of you children, the instruction of a father, and attend to know understanding.
1 Хөвгүүд минь, эцгийнхээ сургамжийг сонс. Оюун ухаанаас суралцахын тулд анхааралтай байцгаа.
4:2 For I give you good doctrine, forsake all of you not my law.
2 Би та нарт эрүүл саруул сургаалыг заадаг. Миний сургамжийг бүү орхигдуул.
4:3 For I was my father's son, tender and only beloved in the sight of my mother.
3 Би эцгийнхээ хүү, эхийнхээ энхрий ганц хүү нь байхад
4:4 He taught me also, and said unto me, Let yours heart retain my words: keep my commandments, and live.
4 Эцэг маань надад сургаж, "Бүх зүрх сэтгэлээрээ миний үгнээс зуурч ав. Миний тушаалуудыг сахи. Тэгвэл амьдарна.
4:5 Get wisdom, get understanding: forget it not; neither decline from the words of my mouth.
5 Мэргэн ухаан болон оюун ухааныг олж ав. Амнаас минь гарсан үгнээс бүү эргэ, бүү март.
4:6 Forsake her not, and she shall preserve you: love her, and she shall keep you.
6 Мэргэн ухааныг бүү огоор. Тэр чамайг хамгаална. Мэргэн ухааныг хайрла. Тэр чамайг сэргийлнэ.
4:7 Wisdom is the principal thing; therefore get wisdom: and with all your getting get understanding.
7 Мэргэн ухааны эхлэл болбоос түүнийг олж авах, Олж авсан бүхнээрээ ухааныг олж авах явдал болой.
4:8 Exalt her, and she shall promote you: she shall bring you to honour, when you do embrace her.
8 Мэргэн ухааныг үнэлж цэгнэ. Тэр чамайг өргөмжилнө. Хэрэв чи түүнийг тэврэх аваас тэр чамайг алдаршуулна.
4:9 She shall give to yours head an ornament of grace: a crown of glory shall she deliver to you.
9 Мэргэн ухаан чиний тэргүүн дээр нигүүлслийн цэцгийн титэм тавина. Тэр чамд гоо үзэсгэлэнгийн титмийг өргөн барина" гэж хэлсэн.
4:10 Hear, O my son, and receive my sayings; and the years of your life shall be many.
10 Хүү минь, сонс. Хэлж байгааг минь хүлээн ав. Амьдралын чинь он жилүүд нэмэгдэх болно.
4:11 I have taught you in the way of wisdom; I have led you in right paths.
11 Би чамайг мэргэн ухааны замаар хөтөллөө. Би чамайг цэх шулуун жимээр дагуулж явсан.
4:12 When you go, your steps shall not be straitened; and when you run, you shall not stumble.
12 Чамайг алхах үед алхаа чинь саадгүй байна. Хэрэв гүйх аваас чи бүдэрч унахгүй.
4:13 Take fast hold of instruction; let her not go: keep her; for she is your life.
13 Сургамжийг зууран барь. Алдаж үл болно. Мэргэн ухааныг хамгаал, Учир нь тэр бол чиний амь мөн.
4:14 Enter not into the path of the wicked, and go not in the way of evil men.
14 Хар санаатнуудын жимд хөлөө бүү тавь. Хорон муу хүмүүсийн замаар алхаж болохгүй.
4:15 Avoid it, pass not by it, turn from it, and pass away.
15 Түүнээс зайлсхий. Түүгээр дайран гарах ч хэрэггүй. Түүнээс эргэн, хажуугаар нь өнгөр.
4:16 For they sleep not, except they have done mischief; and their sleep is taken away, unless they cause some to fall.
16 Учир нь тэд хорон мууг үйлдээгүй цагтаа нойрсож чаддаггүй юм. Хэн нэгнийг бүдрүүлж унагаагүй цагт тэдний нойр нь хулждаг.
4:17 For they eat the bread of wickedness, and drink the wine of violence.
17 Учир нь тэд хар санааны талхыг идэж, Хүчирхийллийн дарснаас уудаг.
4:18 But the path of the just is as the shining light, that shines more and more unto the perfect day.
18 Харин шударга зөв хүмүүсийн жим болбоос үүрийн гэгээ мэт агаад, Тэр нь өдрийг авчрах хүртэл улам тод гэрэлтсээр байх болно.
4:19 The way of the wicked is as darkness: they know not at what they stumble.
19 Хар санаатны зам нь харанхуй мэт буюу. Тэд юунд бүдэрч байгаагаа ч үл мэднэ.
4:20 My son, attend to my words; incline yours ear unto my sayings.
20 Хүү минь, миний үгэнд анхаарлаа хандуул. Үгсийг маань чих тавин сонс.
4:21 Let them not depart from yours eyes; keep them in the midst of yours heart.
21 Тэднийг хараанаасаа алдаж болохгүй. Тэднийг өр зүрхэндээ хадгалж яв.
4:22 For they are life unto those that find them, and health to all their flesh.
22 Учир нь гэвэл миний үгс бол тэдгээрийг олсон нэгэнд амь бөгөөд Тэр хүний бүх биед эрүүл мэнд юм.
4:23 Keep your heart with all diligence; for out of it are the issues of life.
23 Юуны түрүүнд зүрхээ хамгаал. Учир нь түүнээс амийн булгууд ундран гардаг юм.
4:24 Put away from you a perverse mouth, and perverse lips put far from you.
24 Мэхлэгч амыг цааш тавь. Заль мэхтэй үгсийг өөрөөсөө холдуул.
4:25 Let yours eyes look right on, and let yours eyelids look straight before you.
25 Нүд чинь өмнө байгаагаа цэх хараг. Харц чинь урагшаа эгц тусаг.
4:26 Ponder the path of your feet, and let all your ways be established.
26 Хөлийнхөө доорх замыг хар. Тэгвэл бүх зам чинь дайвшгүй байх болно.
4:27 Turn not to the right hand nor to the left: remove your foot from evil.
27 Зүүн, баруун талын аль уруу нь ч бүү гуйв. Хөлөө хорон муугаас зайлуулж яв.
5:1 My son, attend unto my wisdom, and bow yours ear to my understanding:
1 Хүү минь, миний мэргэн ухаанд анхаарлаа хандуул. Миний ухааныг чих тавин сонс.
5:2 That you may regard discretion, and that your lips may keep knowledge.
2 Ингэх нь чи хэрсүү ухааныг ажиглаж, Уруул чинь мэдлэгийг нөөцлөхийн тулд юм.
5:3 For the lips of a strange woman drop as an honeycomb, and her mouth is smoother than oil:
3 Учир нь садар эмийн уруул зөгийн балыг дуслуулдаг ба Түүний яриа тосноос ч илүү зөөлөн байдаг юм.
5:4 But her end is bitter as wormwood, sharp as a two-edged sword.
4 Харин төгсгөлд нь тэр агь мэт гашуун агаад Хоёр талдаа иртэй илд мэт хурц аж.
5:5 Her feet go down to death; her steps take hold on hell.
5 Тэр эмийн хөл үхэл уруу уруудан явдаг. Түүний алхаа Үхэгсдийн оронд аваачна.
5:6 Lest you should ponder the path of life, her ways are moveable, that you can not know them.
6 Тэр эм амийн жимийг бодож цэгнэдэггүй. Түүний зам мурийсан боловч тэр үүнийгээ ч эс мэднэ.
5:7 Hear me now therefore, O all of you children, and depart not from the words of my mouth.
7 Иймд, хөвгүүд минь, намайг сонс. Миний амнаас гарах үгнээс бүү зөр.
5:8 Remove your way far from her, and come not nigh the door of her house:
8 Тэр эмээс хол бай. Гэрийнх нь үүдэнд ч ойрхон явж болохгүй.
5:9 Lest you give yours honour unto others, and your years unto the cruel:
9 Эс тэгвэл чи өөрийн хүч тэнхээгээ бусдад өгөх болж, Он жилүүдээ харгис нэгэнд алдах вий.
5:10 Lest strangers be filled with your wealth; and your labours be in the house of a stranger;
10 Чиний хүчийг гаднын хүмүүс завшиж, Нөр их зүтгэлээр олсон эд хөрөнгө чинь харь хүний орон гэрт очих болно.
5:11 And you mourn at the last, when your flesh and your body are consumed,
11 Эцэст нь бие махбод чинь тамир тэнхээгээ барахын цагт чи гаслан,
5:12 And say, How have I hated instruction, and my heart despised reproof;
12 "Би сургамжийг ямар их үзэн яддаг байв аа! Миний зүрх зэмлэлийг үл ойшоодог байв.
5:13 And have not obeyed the voice of my teachers, nor inclined mine ear to them that instructed me!
13 Би багш нарынхаа дуу хоолойг сонсож байгаагүй, Мөн сургагч хүмүүсээ ч чих тавин сонсоогүй!
5:14 I was almost in all evil in the midst of the congregation and assembly.
14 Би цуглаан болон чуулганы дунд сүйрлийн ирмэг дээр ирчихээд байна" гэж хэлнэ.
5:15 Drink waters out of yours own cistern, and running waters out of yours own well.
15 Өөрийнхөө усан сангаас уу. Өөрийнхөө худгаас ундрах цэвэр усыг уу.
5:16 Let your fountains be dispersed abroad, and rivers of waters in the streets.
16 Чиний ундарга гудамж уруу хальж, Усны чинь урсгал талбайгаар нэг урсах ёстой гэж үү?
5:17 Let them be only yours own, and not strangers' with you.
17 Энэ бүхэн нь ганцхан чинийх байг! Үүнийг гаднын хүмүүстэй бүү хуваалц.
5:18 Let your fountain be blessed: and rejoice with the wife of your youth.
18 Булгийн чинь ундарга ерөөгдөх болтугай! Залуудаа гэрлэсэн эхнэртээ баярлан баяс.
5:19 Let her be as the loving hind and pleasant roe; let her breasts satisfy you at all times; and be you ravished always with her love.
19 Энхрийхэн марал болон нигүүлсэлт согоотой адил, эхнэрийн чинь хөх ямар ч үед сэтгэлийг чинь хангах болтугай. Түүний хайранд үргэлж сэргэн хөгж.
5:20 And why will you, my son, be ravished with a strange woman, and embrace the bosom of a stranger?
20 Учир нь хүү минь, чи садар эмтэй биеийн жаргалыг эдэлж, Харь хүний цээжийг тэврэх ёстой гэж үү?
5:21 For the ways of man are before the eyes of the LORD, and he ponders all his activities.
21 Учир нь хүмүүний амьдралын зам ЭЗЭНий мэлмийн өмнө ил байдаг юм. Хүмүүний замыг Тэр ширтэн харж байдаг.
5:22 His own iniquities shall take the wicked himself, and he shall be held with the cords of his sins.
22 Өөрийнх нь зүй бус үйлдэл нь хар санаатныг баривчилдаг бөгөөд Тэрээр өөрийнхөө нүгэл хилэнцийн уяанд хүлээстэй байх аж.
5:23 He shall die without instruction; and in the greatness of his folly he shall go astray.
23 Сургамж дутсанаас болж тэр үхнэ. Мөн өөрийн олон мунхаглалаас болж тэр төөрөн одох болно.
6:1 My son, if you be guarantor for your friend, if you have stricken your hand with a stranger,
1 батлан даасан бол,
6:2 You are snared with the words of your mouth, you are taken with the words of your mouth.
2 Амныхаа үгээр өөрийгөө занганд оруулсан бөгөөд өөрийгөө барьж өгсөн
6:3 Do this now, my son, and deliver yourself, when you are come into the hand of your friend; go, humble yourself, and make sure your friend.
3 Миний хүү, чи хөршийнхөө гарт нэгэнтээ орсон тул эдгээрийг хийж, өөрийгөө авар. Явж, өөрийгөө даруу болгож, хөршөөсөө шалан гуй.
6:4 Give not sleep to yours eyes, nor slumber to yours eyelids.
4 Нүд чинь нойронд бүү дийлдэг. Зовхи чинь зүүрмэглэлд бүү автаг.
6:5 Deliver yourself as a roe from the hand of the hunter, and as a bird from the hand of the fowler.
5 Анчны гараас зайлагч зээр гөрөөс мэт, Шувуу баригчийн занганаас тавигдсан жигүүртэн мэт өөрийгөө авар.
6:6 Go to the ant, you sluggard; consider her ways, and be wise:
6 Залхуу минь, чи яв, шоргоолж юу хийдгийг ажиглан хар, ухаантай бай.
6:7 Which having no guide, overseer, or ruler,
7 Түүнд ахлагч, харгалзагч ба удирдагч гэж байхгүй атлаа,
6:8 Provides her food in the summer, and gathers her food in the harvest.
8 Өөрийнхөө хоол тэжээлийг зуны цагт бэлдэж, Ургац хураах цагаар нөөцөө цуглуулдаг.
6:9 How long will you sleep, O sluggard? when will you arise out of your sleep?
9 Залхуу минь, чи хэдий хүртэл хэвтэх юм бэ? Нойрноосоо хэзээ сэрэх юм бэ?
6:10 Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:
10 "Жаахан унтаадахъя, жаахан дугхийгээдэхье, Жаахан гараа хумхин амраадахъя" гэсээр байтал
6:11 So shall your poverty come as one that travels, and your lack as an armed man.
11 Хоосон ядуу байдал чинь тэнүүлчин мэт, Гачаал чинь зэвсэг агссан хүн мэт чам уруу ирнэ.
6:12 A naughty person, a wicked man, walks with a perverse mouth.
12 Хорон муу хүн амнаасаа гажсан үг унаган явж,
6:13 He winks with his eyes, he speaks with his feet, he teaches with his fingers;
13 Нүдээ ирмэн, хөлөөрөө дохио өгч, хуруугаараа заан,
6:14 Perverseness is in his heart, he devises mischief continually; he sows discord.
14 Зүрхэндээ буй хар санаагаар үргэлж хорон мууг сэдэж, Эвдрэлцлийг тараадаг юм.
6:15 Therefore shall his calamity come suddenly; suddenly shall he be broken without remedy.
15 Тиймээс сүйрэл нь гэнэт ирж, Тэр даруй тэрээр эдгэшгүйгээр гэмтэнэ.
6:16 These six things does the LORD hate: yea, seven are an abomination unto him:
16 ЭЗЭН доорх зургаан зүйлийг үзэн яддаг. Тийм ээ, эдгээр долоон зүйл Түүнд жигшил зэвүүцэл болдог.
6:17 A proud look, a lying tongue, and hands that shed innocent blood,
17 Эдгээр нь гэвээс Ихэмсэг харц, Худалч хэл, Гэм зэмгүй цусыг урсгагч гар,
6:18 An heart that devises wicked imaginations, feet that be swift in running to mischief,
18 Хар буруу төлөвлөгөөг сэдэгч зүрх, Хорон муу уруу түргэн гүйгч хөл,
6:19 A false witness that speaks lies, and he that sows discord among brethren.
19 Худал чалчдаг хуурамч гэрчлэгч болон Ах дүүсийн дунд эвдрэлцлийг тараагч зэргүүд болой.
6:20 My son, keep your father's commandment, and forsake not the law of your mother:
20 Хүү минь, эцгийнхээ тушаалуудыг сахь. Эхийнхээ зааж сургасныг бүү огоор.
6:21 Bind them continually upon yours heart, and tie them about your neck.
21 Тэдгээрийг зүрхнээсээ байнга уя, хүзүүндээ зангид.
6:22 When you go, it shall lead you; when you sleep, it shall keep you; and when you awake, it shall talk with you.
22 Тэд чамайг явахад чинь удирдаж, Нойрсоход чинь хамгаална. Сэрэхэд чинь тэд чамтай ярина.
6:23 For the commandment is a lamp; and the law is light; and reproofs of instruction are the way of life:
23 Учир нь тушаал нь дэнлүү юм. Сургамж нь гэрэл юм. Сахилга батын зэмлэлүүд нь амь амьдралын зам мөн.
6:24 To keep you from the evil woman, from the flattery of the tongue of a strange woman.
24 Энэ нь чамайг хорон муу эмээс болон Садар эмийн уян наалинхай хэлээс хол байлгахын тулд билээ.
6:25 Lust not after her beauty in yours heart; neither let her take you with her eyelids.
25 Тэр эмийн гоо үзэсгэлэнг зүрхэндээ бүү хүс. Түүний зовхи нь ч чиний дур хүслийг бүү булааг.
6:26 For by means of a whorish woman a man is brought to a piece of bread: and the adultress will hunt for the precious life.
26 Учир нь садар самуун эмээс болж тэр хүн зүсэм талх болтлоо турж хорчийдог ба Завхайрагч эм үнэт амийг авладаг ажээ.
6:27 Can a man take fire in his bosom, and his clothes not be burned?
27 Хүн хувцсаа шатаахгүйгээр гал өвөртөлж чадна гэж үү?
6:28 Can one go upon hot coals, and his feet not be burned?
28 Эсвэл хөлөө түлэхгүйгээр халуун нүүрсэн дээгүүр явж чадна гэж үү?
6:29 So he that goes in to his neighbour's wife; whosoever touches her shall not be innocent.
29 Хөршийнхөө эхнэр уруу явдаг хүн тийм байна. Хөршийнхөө эхнэрт хүрдэг хүн бүр шийтгэгдэхгүйгээр өнгөрөхгүй.
6:30 Men do not despise a thief, if he steal to satisfy his soul when he is hungry;
30 Өлсгөлөнгөө дарахын тулд хулгай хийдэг хулгайчийг хүмүүс харсан ч жигшихгүй.
6:31 But if he be found, he shall restore sevenfold; he shall give all the substance of his house.
31 Харин баригдахдаа тэр долоо дахин нугалан төлж, Гэр орныхоо хамаг эд хогшлоо өгөх ёстой.
6:32 But whoso commits adultery with a woman lacks understanding: he that does it destroys his own soul.
32 Эмэгтэй хүнтэй завхайрагч хүн ухааны гачаалд автдаг нэгэн байх бөгөөд Завхайрснаараа өөрийгөө хөнөөдөг.
6:33 A wound and dishonour shall he get; and his reproach shall not be wiped away.
33 Тэрээр шарх болон гутамшгийг амсах ба ичгүүр нь хэзээ ч арилахгүй.
6:34 For jealousy is the rage of a man: therefore he will not spare in the day of vengeance.
34 Учир нь хардалт нь эр хүний хилэнг бадраадаг бөгөөд Өс хонзон авах өдрөө тэр үл өршөөнө.
6:35 He will not regard any ransom; neither will he rest content, though you give many gifts.
35 Тэр эр ямар ч төлөөсийг хүлээж авахгүй, Мөн хичнээн бэлэг сэлт өглөө ч сэтгэлийг нь засаж эс чадна.
7:1 My son, keep my words, and lay up my commandments with you.
1 Хүү минь, үгийг минь сахь. Тушаалуудыг минь дотроо нандигнаж яв.
7:2 Keep my commandments, and live; and my law as the apple of yours eye.
2 Миний тушаалуудыг сахиж амьдар. Миний сургаалыг нүдний цэцгий мэт сахигтун.
7:3 Bind them upon your fingers, write them upon the table of yours heart.
3 Тэдгээрийг хуруунууддаа ороо. Тэдгээрийг цээжнийхээ самбарт бич.
7:4 Say unto wisdom, You are my sister; and call understanding your kinswoman:
4 Билиг ухаанд "Та бол миний эгч мөн" гэж хэлэгтүн. Оюун ухааныг дотнынхоо анд болгогтун.
7:5 That they may keep you from the strange woman, from the stranger which flatters with her words.
5 Энэ нь завхай эм болон үгээрээ зусардах эмээс чамайг хамгаалахын тулд юм.
7:6 For at the window of my house I looked through my casement,
6 Нэг удаа би гэрийнхээ цонхны сараалжаар гадагш хартал,
7:7 And beheld among the simple ones, I discerned among the youths, a young man void of understanding,
7 Гэнэн томоогүй залуусын дунд байгаа нэгэн ухаан муутай залуу нүдэнд өртөв.
7:8 Passing through the street near her corner; and he went the way to her house,
8 Өнөөх залуу тэр эмэгтэйн гэрт ойр байдаг гудамжийг хөндлөн гарч, гэр уруу нь зүглэв.
7:9 In the twilight, in the evening, in the black and dark night:
9 Ингэхдээ үдшийн бүрий ба оройн цагаар, шөнө дунд, харанхуйгаар ажээ.
7:10 And, behold, there met him a woman with the attire of an harlot, and subtle of heart.
10 Эмэгтэй ч түүнийг угтан гарч ирлээ. Янхан мэт хувцасласан ба зүрх нь зальхай байлаа.
7:11 (She is loud and stubborn; her feet abide not in her house:
11 Тэр эмэгтэй дуу шуугиантай, тэрслүү нэгэн бөгөөд гэртээ үл тогтоно.
7:12 Now is she without, now in the streets, and lies in wait at every corner.)
12 Тэр эмэгтэй одоо гудамжинд болон олон хөлийн газарт, Булан бүрийн ард отох аж.
7:13 So she caught him, and kissed him, and with an shameless face said unto him,
13 Тэр эм түүнийг тэврэн авч, үнсээд, Ичгүүргүй нүүрээрээ түүнд,
7:14 I have peace offerings with me; this day have I paid my vows.
14 "Надад эвийн тахил бий. Би өнөөдөр ам тангаргаа биелүүллээ.
7:15 Therefore came I forth to meet you, diligently to seek your face, and I have found you.
15 Тиймээс чамайг угтахаар, чиний дэргэд байхыг эрмэлзэн хүсэж, Би гарч ирээд, чамтай учирлаа.
7:16 I have decked my bed with coverings of tapestry, with carved works, with fine linen of Egypt.
16 Өнгө алагласан Египетийн маалинган даавуун бүтээлгүүдээр би ор дэрээ бүтээв.
7:17 I have perfumed my bed with myrrh, aloes, and cinnamon.
17 Би өөрийнхөө оронд мирр, алое, шанц зэрэг анхилуун үнэртэнгүүдийг цацав.
7:18 Come, let us take our fill of love until the morning: let us solace ourselves with loves.
18 Ирээч. Өглөө хүртэл хайр дурлалаа бүрэн эдэлье.
7:19 For the goodman is not at home, he is gone a long journey:
19 Учир нь миний нөхөр гэртээ байхгүй. Тэр алс холын аянд мордсон.
7:20 He has taken a bag of money with him, and will come home at the day appointed.
20 Нөхөр маань зоостой хүүдийг авч одов. Тэргэл сар гарах өдөр л буцаж ирнэ" гэв.
7:21 With her much fair speech she caused him to yield, with the flattering of her lips she forced him.
21 Тэр олон уран үгээрээ мөнөөх эрийг уруу татаж, Зөөлөн уруулаараа толгойг нь эргүүлж амжив.
7:22 He goes after her immediately, as an ox goes to the slaughter, or as a fool to the correction of the stocks;
22 Тэр даруй мөнөөх эр нядлагдах гэж буй шар мэт, Урхинд орсон хандгай мэт эмэгтэйн араас дагав.
7:23 Till a dart strike through his liver; as a bird hastes to the snare, and knows not that it is for his life.
23 Сумны зэв түүний элгийг нэвт сүлбэх хүртэл, Урхинд орохоор яаран байгаа жигүүртэн мэт, Тийнхүү үүнийг амиараа төлнө гэдгээ тэр эр эс мэднэ.
7:24 Hearken unto me now therefore, O all of you children, and attend to the words of my mouth.
24 Иймд хөвгүүд минь, намайг сонс. Амнаас гарах үгэнд минь анхаарлаа хандуул.
7:25 Let not yours heart decline to her ways, go not astray in her paths.
25 Зүрх сэтгэл чинь тэр эмийн зам уруу бүү эргэг. Жим дээр нь бүү зогс.
7:26 For she has cast down many wounded: yea, many strong men have been slain by her.
26 Учир нь түүнд шидэгдэж хаягдсан олон хохирогчид бий бөгөөд Түүнд алуулсан хүмүүс нь бүгд тоо томшгүй ажээ.
7:27 Her house is the way to hell, going down to the chambers of death.
27 Түүний гэр Үхэгсдийн оронд хүрдэг агаад үхлийн танхимууд уруу уруудах зам аж.
8:1 Does not wisdom cry? and understanding put forth her voice?
1 Мэргэн ухаан нь дууддаггүй гэж үү? Оюун ухаан нь дуугаа өндөрсгөдөггүй гэж үү?
8:2 She stands in the top of high places, by the way in the places of the paths.
2 Замын дэргэдэх өндөрлөгийн орой дээр, Жимүүд нийлэх газарт тэр зогсож байдаг.
8:3 She cries at the gates, at the entry of the city, at the coming in at the doors.
3 Дааман хаалгануудын дэргэд, хот уруу орох газарт, Хаалгануудын үүдэнд ч тэр чангаар хашхирна.
8:4 Unto you, O men, I call; and my voice is to the sons of man.
4 Ингэхдээ "Хүмүүс ээ, та нарыг би дуудаж байна. Миний дуу хоолой хүний хөвгүүдэд хандаж байна.
8:5 O all of you simple, understand wisdom: and, all of you fools, be all of you of an understanding heart.
5 Гэнэн хүмүүс ээ, эрүүл саруул ухааныг ойлгогтун. Мунхаг хүмүүс ээ, мэргэн ухааныг мэдэгтүн.
8:6 Hear; for I will speak of excellent things; and the opening of my lips shall be right things.
6 Сонсогтун, учир нь би сурвалжит зүйлсийг ярина. Би зөв зүйлсийг ярихаар амаа нээх болно.
8:7 For my mouth shall speak truth; and wickedness is an abomination to my lips.
7 Учир юу хэмээвэл миний ам үнэнийг өгүүлдэг. Харин хорон санааг миний уруул жигшдэг билээ.
8:8 All the words of my mouth are in righteousness; there is nothing perverse or perverse in them.
8 Амнаас минь гарах үг бүр шударга зөв бөгөөд Тэр үгсийн дотор мурийж хазайсан хийгээд гажсан юм огт үгүй билээ.
8:9 They are all plain to him that understands, and right to them that find knowledge.
9 Үгс маань ухаарагч нэгэнд тов тодорхой бөгөөд Мэдлэгийг олж авагсдад зөв юм.
8:10 Receive my instruction, and not silver; and knowledge rather than choice gold.
10 Цалин цагаан мөнгийг бус, харин миний зааврыг авагтун. Шилж авсан алтнаас мэдлэгийг авсан нь дээр.
8:11 For wisdom is better than rubies; and all the things that may be desired are not to be compared to it.
11 Учир нь мэргэн ухаан нь бадмааргаас ч илүү үнэтэй. Хүсэж болох ямар ч зүйлсийг түүнтэй зүйрлэхийн аргагүй.
8:12 I wisdom dwell with prudence, and find out knowledge of witty inventions.
12 Мэргэн ухаан болох би эрүүл саруул ухаантай хамт оршдог ба Мэдлэг хийгээд хэрсүү ухааныг олдог.
8:13 The fear of the LORD is to hate evil: pride, and arrogancy, and the evil way, and the perverse mouth, do I hate.
13 ЭЗЭНээс эмээхүй бол хорон мууг үзэн ядах явдал юм. Бардамнал, ихэмсэг зан, хорон муу зам ба гажсан амыг би жигшдэг.
8:14 Counsel is mine, and sound wisdom: I am understanding; I have strength.
14 Зөвлөгөө хийгээд эрүүл саруул мэргэн ухаан нь минийх. Би болбоос оюун ухаан мөн. Хүч нь минийх.
8:15 By me kings reign, and princes decree justice.
15 Хаад надаар хаанчилдаг. Захирагч нар надаар шударга байдлыг тогтоодог.
8:16 By me princes rule, and nobles, even all the judges of the earth.
16 Тайж нар болон язгууртнууд, Зөвөөр шүүдэг бүх хүмүүс надаар захирдаг.
8:17 I love them that love me; and those that seek me early shall find me.
17 Намайг хайрлагсдыг би хайрлана. Намайг хичээнгүйлэн хайдаг нь намайг олно.
8:18 Riches and honour are with me; yea, durable riches and righteousness.
18 Баялаг, алдар суу, үргэлжид байх хөрөнгө болон шударга зөв нь надад байгаа.
8:19 My fruit is better than gold, yea, than fine gold; and my revenue than choice silver.
19 Миний үр жимс алтнаас ч, Тэр ч байтугай шижир алтнаас ч илүү дээр. Миний үр ашиг нь цалин цагаан мөнгөнөөс ч илүү дээр.
8:20 I lead in the way of righteousness, in the midst of the paths of judgment:
20 Би шударга зөвийн замаар, шударга байдлын жимээр явдаг.
8:21 That I may cause those that love me to inherit substance; and I will fill their treasures.
21 Энэ нь намайг хөрөнгөөрөө хайрлагсдад ивээлийг хүртээх бөгөөд Тэдний эрдэнэсийн санг дүүргэхийн тулд юм.
8:22 The LORD possessed me in the beginning of his way, before his works of old.
22 Эрт цагийн ажлаасаа өмнө, замынхаа эхэнд ЭЗЭН намайг эзэмшсэн.
8:23 I was set up from everlasting, from the beginning, before even the earth was.
23 Өнө мөнхөөс, газрын цаг хугацааны эхлэлээс би тогтоогдсон байсан.
8:24 When there were no depths, I was brought forth; when there were no fountains abounding with water.
24 Хөлгүй гүн ба усаар бялхах булаг байхгүй байхад би бий болсон.
8:25 Before the mountains were settled, before the hills was I brought forth:
25 Уулсыг босгохоос өмнө хийгээд толгодын өмнө би бий болсон.
8:26 While yet he had not made the earth, nor the fields, nor the highest part of the dust of the world.
26 Газар дэлхий болон талыг хийгээд Ертөнцийн анхны тоосонцрыг ч Тэр бүтээгээгүй байхад Би бий болсон юм.
8:27 When he prepared the heavens, I was there: when he set a compass upon the face of the depth:
27 Тэр тэнгэрийг бүтээж, гүний гадаргуу дээр хил хязгаарыг нь тогтооход Би тэнд байсан
8:28 When he established the clouds above: when he strengthened the fountains of the deep:
28 Тэр дээр нь огторгуйг тогтоох үед, мөн гүний булгууд бий болоход,
8:29 When he gave to the sea his decree, that the waters should not pass his commandment: when he appointed the foundations of the earth:
29 Ус нь Түүний тушаалыг зөрчихгүй байхын тулд тэнгист хил хязгаарыг нь тогтоож өгөхөд, Газрын үндэс суурийг тэмдэглэн тогтоох үед би тэнд байсан юм.
8:30 Then I was by him, as one brought up with him: and I was daily his delight, rejoicing always before him;
30 Тэгэхэд би Түүний хажууд бүтээгч болж Би Түүний өдөр тутмын баяр бахдал байсан бөгөөд Түүний өмнө үргэлж баярлаж байв.
8:31 Rejoicing in the habitable part of his earth; and my delights were with the sons of men.
31 Түүний газар болох дэлхийд баярлан, Хүмүүсийн хөвгүүдээр бахдан байв.
8:32 Now therefore hearken unto me, O all of you children: for blessed are they that keep my ways.
32 Иймээс хөвгүүд минь, намайг сонсогтун. Учир нь миний замыг сахигсад ерөөлтэй еэ.
8:33 Hear instruction, and be wise, and refuse it not.
33 Сургамжийг дагаж, ухаантай бологтун. Тэдгээрийг бүү үл тоомсорло.
8:34 Blessed is the man that hears me, watching daily at my gates, waiting at the posts of my doors.
34 Хаалганы минь дэргэд өдөр бүр харуулдан, Үүдний минь дэргэд хүлээж, намайг сонсдог хүн ерөөлтэй еэ.
8:35 For whoso finds me finds life, and shall obtain favour of the LORD.
35 Учир нь намайг ологч нь амийг олж, ЭЗЭНээс тааллыг нь хүртэнэ.
8:36 But he that sins against me wrongs his own soul: all they that hate me love death.
36 Харин намайг алдагч нь өөрийгөө хорлоно. Намайг үзэн ядагч бүхэн нь үхлийг хайрлагч болой" гэв.
9:1 Wisdom has built her house, she has hewn out her seven pillars:
1 Мэргэн ухаан нь байшингаа барьж, долоон баганаа босгов.
9:2 She has killed her beasts; she has mingled her wine; she has also furnished her table.
2 Тэрээр хоол хүнсээ бэлтгэж, дарсаа хутгаж, бас ширээгээ засав.
9:3 She has sent forth her maidens: she cries upon the highest places of the city,
3 Тэр зарц бүсгүйчүүдээ явуулан, хотын хамгийн өндөр газраас дуудав.
9:4 Whoso is simple, let him turn in here: as for him that wants understanding, she says to him,
4 Ингэхдээ "Гэнэн нэгэн нь наашаа эргэгтүн!" гэдэг аж. Ухаан мөхөс нэгэнд тэрээр
9:5 Come, eat of my bread, and drink of the wine which I have mingled.
5 "Нааш ир, хоол хүнснээс минь зоогло. Хутгасан дарснаас минь уугтун.
9:6 Forsake the foolish, and live; and go in the way of understanding.
6 Мунхаг явдлаа орхин амьд яв. Оюун ухааны замаар яв" гэж хэлдэг.
9:7 He that reproves a scorner gets to himself shame: and he that rebukes a wicked man gets himself a blot.
7 Басамжлагчийг залруулдаг хүн нэр төрөө гутаадаг. Хар санаатанг зэмлэдэг хүн өөртөө доромжлолыг авдаг.
9:8 Reprove not a scorner, lest he hate you: rebuke a wise man, and he will love you.
8 Басамжлагч нэгнийг бүү зэмлэ, Учир нь тэр чамайг үзэн ядна. Мэргэн нэгнийг зэмлэ. Тэр чамайг хайрлана.
9:9 Give instruction to a wise man, and he will be yet wiser: teach a just man, and he will increase in learning.
9 Мэргэн хүнд заавар өг. Тэгвээс тэр хүн улам мэргэн болно. Шударга зөв хүнийг сурга. Тэгвээс тэр хүн мэдлэгээ арвижуулна.
9:10 The fear of the LORD is the beginning of wisdom: and the knowledge of the holy is understanding.
10 ЭЗЭНээс эмээхүй нь мэргэн ухааны эхлэл мөн. Ариун Нэгэнийг таньж мэдэх нь оюун ухаан мөн.
9:11 For by me your days shall be multiplied, and the years of your life shall be increased.
11 Учир нь өдөр хоног чинь надаар уртсах болно. Амьдралын он жилүүд чамд нэмэгдэх болно.
9:12 If you be wise, you shall be wise for yourself: but if you scorn, you alone shall bear it.
12 Хэрэв чи мэргэн бол өөрийнхөө л төлөө мэргэн байгаа хэрэг. Хэрэв чи басамжилдаг бол өөрөө л үүнийгээ үүрэх болно.
9:13 A foolish woman is clamorous: she is simple, and knows nothing.
13 Мунхаг эмэгтэй нь чимээ дуулиантай агаад юу ч мэддэггүй, гэнэн нэгэн юм.
9:14 For she sits at the door of her house, on a seat in the high places of the city,
14 Тэрээр гэрийнхээ үүдэнд болон хотын өндөрлөг газруудын суудал дээр суун,
9:15 To call passengers who go right on their ways:
15 Өнгөрөн явагсдыг, чигээрээ цэх алхагсдыг дууддаг юм.
9:16 Whoso is simple, let him turn in here: and as for him that wants understanding, she says to him,
16 Тэр эм "Гэнэн нэгэн нь нааш эргэгтүн" гэдэг аж. Ухаан мөхөс эрд хандан тэрээр,
9:17 Stolen waters are sweet, and bread eaten in secret is pleasant.
17 "Хулгайлсан ус чихэрлэг. Нууцлан идсэн талх амттай" гэдэг.
9:18 But he knows not that the dead are there; and that her guest are in the depths of hell.
18 Харин тэнд нь үхдлүүд байх бөгөөд Тэр эмийн зочид гийчид нь Үхэгсдийн орны гүнд байдгийг мөнөөх эр мэддэггүй ажээ.
10:1 The proverbs of Solomon. A wise son makes a glad father: but a foolish son is the heaviness of his mother.
1 Соломоны сургаалт үгс. Мэргэн хүү эцгийгээ баярлуулдаг бол мунхаг хүү эхдээ сэтгэлийн зовлон болдог.
10:2 Treasures of wickedness profit nothing: but righteousness delivers from death.
2 Шударга бусаар олж авсан юмс ашгийг эс авчирна. Харин шударга зөв байдал үхлээс гэтэлгэдэг юм.
10:3 The LORD will not suffer the soul of the righteous to famish: but he casts away the substance of the wicked.
3 Шударга зөв хүний өлсөхийг ЭЗЭН эс тэвчдэг, Харин хар санаатны хүслэнг цааш түлхдэг.
10:4 He becomes poor that deals with a slack hand: but the hand of the diligent makes rich.
4 Лазан гар ядуу зүдүүг авчирна, Хичээнгүй гар баян болгоно.
10:5 He that gathers in summer is a wise son: but he that sleeps in harvest is a son that causes shame.
5 Ухаант хүү ургацаа цагт нь хураана, Харин ургац хураах цагаар нойрсогч хүү ичгүүрт автана.
10:6 Blessings are upon the head of the just: but violence covers the mouth of the wicked.
6 Ерөөл нь шударга зөв хүний тэргүүн дээр оршино, Харин хүчирхийлэл нь хар санаатны аманд нууцлагддаг.
10:7 The memory of the just is blessed: but the name of the wicked shall rot.
7 Шударга зөв хүний тухай дурсамж нь ерөөлтэй бол Хар санаатны нэр ой гутаана.
10:8 The wise in heart will receive commandments: but a babbling fool shall fall.
8 Мэргэн зүрхтэй хүн зөвлөгөөг хүлээж авдаг бол Чалчаа мунхаг нь сүйрэх болно.
10:9 He that walks uprightly walks surely: but he that perverts his ways shall be known.
9 Үнэнч шударга замаар алхагч нь аюулаас ангид явдаг бол Замаасаа гаждаг хүн баригдах болно.
10:10 He that winks with the eye causes sorrow: but a babbling fool shall fall.
10 Нүдээ ирмэгч нь гай тотгорыг авчирдаг. Чалчаа мунхаг нь сүйрэх болно.
10:11 The mouth of a righteous man is a well of life: but violence covers the mouth of the wicked.
11 Шударга зөв хүний ам амьдралын ундарга бол Хүчирхийлэл нь хар санаатны аманд нууцлагддаг.
10:12 Hatred stirs up strifes: but love covers all sins.
12 Үзэн ядалт нь эвдрэлцлийг төрүүлдэг бол Хайр бүх нүгэл хилэнцийг далдалдаг.
10:13 In the lips of him that has understanding wisdom is found: but a rod is for the back of him that is void of understanding.
13 Гярхай нэгний амнаас мэргэн ухаан олдоно. Харин ухаан дутсан нэгэнд нуруун дундуураа татуулах саваа олдоно.
10:14 Wise men lay up knowledge: but the mouth of the foolish is near destruction.
14 Мэргэн хүмүүс мэдлэгийг хуримтлуулдаг. Харин мунхгийн ам нь сүйрэл авчирдаг.
10:15 The rich man's wealth is his strong city: the destruction of the poor is their poverty.
15 Баян хүний хөрөнгө өөрт нь бэхлэгдсэн цайз болдог бол Ядуусын гачаал зүдгүүр нь тэдэнд балгас болдог.
10:16 The labour of the righteous tends to life: the fruit of the wicked to sin.
16 Шударга зөв хүний ацаг хөлс нь амьдрал бол Хар санаатны орлого нь шийтгэл.
10:17 He is in the way of life that keeps instruction: but he that refuses reproof errs.
17 Сургамжийг сахидаг хүн амийн зам дээр байна. Харин зэмлэлийг хэрэгсдэггүй хүн төөрч оддог.
10:18 He that hides hatred with lying lips, and he that utters a slander, is a fool.
18 Үзэн ядалтаа нууцалдаг хүн худалч мөн. Хов тараагч хүн мунхаг нэгэн мөн.
10:19 In the multitude of words there wants not sin: but he that refrains his lips is wise.
19 Үг олшроход нүгэл зайлшгүй, Харин амаа захирдаг хүн мэргэн нэгэн юм.
10:20 The tongue of the just is as choice silver: the heart of the wicked is little worth.
20 Шударга зөв хүний хэл цалин цагаан мөнгө мэт бол Хар санаатны зүрх өчүүхэн үнэ цэнэтэй аж.
10:21 The lips of the righteous feed many: but fools die for lack of wisdom.
21 Шударга зөв нэгний яриа олон хүнийг тэжээдэг бол Мунхаг хүмүүс ухаан дутсанаас үхдэг.
10:22 The blessing of the LORD, it makes rich, and he adds no sorrow with it.
22 ЭЗЭНий ерөөл баян болгодог бөгөөд Тэр харууслыг эс авчирна.
10:23 It is as sport to a fool to do mischief: but a man of understanding has wisdom.
23 Муу үйлдэл нь мунхаг нэгэнд зугаа болдог бол Ухаант нэгэн мэргэн ухаанд баярладаг.
10:24 The fear of the wicked, it shall come upon him: but the desire of the righteous shall be granted.
24 Хар санаатан айдаг зүйлтэйгээ дайралдана. Шударга зөв хүний хүсэл биелэгдэнэ.
10:25 As the whirlwind passes, so is the wicked no more: but the righteous is an everlasting foundation.
25 Хуй салхи шуураад өнгөрөхөд, муу хүн алга болно. Харин шударга зөв хүнд мөнхийн суурь байдаг.
10:26 As vinegar to the teeth, and as smoke to the eyes, so is the sluggard to them that send him.
26 Залхуу хүн ажилд зарагсдын хувьд хумсны завсар шаасан хулс, Нүд уруу суунаглах утаа мэт буюу.
10:27 The fear of the LORD prolongs days: but the years of the wicked shall be shortened.
27 ЭЗЭНээс эмээхүй нь амьдралыг уртасгадаг бол Хар санаатны он жилүүд богиносдог.
10:28 The hope of the righteous shall be gladness: but the expectation of the wicked shall perish.
28 Шударга зөв хүний итгэл найдвар нь баяр баясгалан бол Хар санаатны найдвар мөхдөг.
10:29 The way of the LORD is strength to the upright: but destruction shall be to the workers of iniquity.
29 ЭЗЭНий зам нь шударга зөв нэгэнд өмөг түшиг, Харин зүй бусыг үйлдэгсдэд сүйрэл ажээ.
10:30 The righteous shall never be removed: but the wicked shall not inhabit the earth.
30 Шударга зөв хүн хэзээ ч ганхдаггүй. Харин хар санаатай хүн дэлхийг өвлөхгүй.
10:31 The mouth of the just brings forth wisdom: but the perverse tongue shall be cut out.
31 Шударга зөв хүний ам мэргэн ухааныг анхилуулна. Харин хорлогчийн хэл огтлогдоно.
10:32 The lips of the righteous know what is acceptable: but the mouth of the wicked speaks perverseness.
32 Шударга зөв нэгний ам зөвшөөрөхүйц зүйлийг гаргадаг бол Хорон нэгний ам хор хөнөөлийг гаргадаг.
11:1 A false balance is abomination to the LORD: but a just weight is his delight.
1 Алдаатай дэнслэх нь ЭЗЭНий зэвүүцлийг төрүүлдэг. Харин зөв дэнслэх нь Түүнд тааламжтай ажээ.
11:2 When pride comes, then comes shame: but with the lowly is wisdom.
2 Бардам зан нэр хугална. Даруу зан болбоос мэргэн ухаан.
11:3 The integrity of the upright shall guide them: but the perverseness of transgressors shall destroy them.
3 Цэх шулуун хүмүүсийг үнэнч шударга байдал нь удирддаг бол Итгэлгүй хүмүүсийг худал хуурмаг байдал нь хөнөөдөг аж.
11:4 Riches profit not in the day of wrath: but righteousness delivers from death.
4 Эд баялаг нь уур хилэнгийн өдөр ямар ч тус болохгүй. Харин зөв шударга байдал нь үхлээс чөлөөлнө.
11:5 The righteousness of the perfect shall direct his way: but the wicked shall fall by his own wickedness.
5 Гэмгүй хүний зөв шударга байдал өөрийнх нь замыг тэгш болгодог. Харин хар санаатан өөрийнхөө хар санаанд ойчдог.
11:6 The righteousness of the upright shall deliver them: but transgressors shall be taken in their own naughtiness.
6 Цэх шулуун хүнийг зөв шударга байдал нь аварна. Харин итгэлгүй хүн сувдаг сэтгэлдээ баригдана.
11:7 When a wicked man dies, his expectation shall perish: and the hope of unjust men perishes.
7 Хар санаатан үхэхэд итгэл найдвар нь ор мөргүй алга болдог. Тийм хүний хүч чадалдаа найдсан горьдлого нь ч тасарна.
11:8 The righteous is delivered out of trouble, and the wicked comes in his position.
8 Шударга зөв нэгэн хүнд байдлаас гардаг бол Хар санаатай хүн оронд нь ордог.
11:9 An hypocrite with his mouth destroys his neighbour: but through knowledge shall the just be delivered.
9 Бурхангүй хүн амаараа хөршөө хөнөөнө. Харин зөв шударга хүн мэдлэгээр аврагдана.
11:10 When it goes well with the righteous, the city rejoices: and when the wicked perish, there is shouting.
10 Шударга зөв хүмүүс дэвжин дээшлэх цагт хотол олноороо баярлана. Хорон санаатан мөхөх цагт тэнд баяр хөөр болно.
11:11 By the blessing of the upright the city is exalted: but it is overthrown by the mouth of the wicked.
11 Шулуун шударга хүмүүсийн ерөөлөөр хот нь дэвжин дээшилдэг бол Хар санаатны ам түүнийг доош нураадаг.
11:12 He that is void of wisdom despises his neighbour: but a man of understanding holds his peace.
12 Хөршдөө зэвүүцэгч нь ухаанаар дутмаг байгаа хэрэг. Харин ухаалаг нэгэн дуугүй байна.
11:13 A talebearer reveals secrets: but he that is of a faithful spirit conceals the matter.
13 Задгай амтай хүн нууцыг задруулдаг бол Итгэл хүлээсэн хүн үйл хэргийг нууцалдаг юм.
11:14 Where no counsel is, the people fall: but in the multitude of counsellors there is safety.
14 Удирдамжгүй аваас ард түмэн нь мөхнө. Харин олон зөвлөгчтэй аваас ялалтанд хүрнэ.
11:15 He that is guarantor for a stranger shall smart for it: and he that hates standing for surety is sure.
15 Харь хүний төлөө батлан даагч нь үүнийхээ төлөө үнэхээр зовно. Харин даалт гаргахыг үл хүсэгч нь аюулгүй байна.
11:16 A gracious woman retains honour: and strong men retain riches.
16 Нигүүлсэнгүй эмэгтэй хүндэтгэлийг хүлээнэ. Шаргуу дайчин эр баялгийг олно.
11:17 The merciful man does good to his own soul: but he that is cruel troubles his own flesh.
17 Энэрэнгүй хүн сэтгэлээ тэтгэдэг бол Хэрцгий ширүүн хүн сэтгэлдээ гай зовлон хураана.
11:18 The wicked works a deceitful work: but to him that sows righteousness shall be a sure reward.
18 Хорон санаатай хүн хуурамч хөлсөө хүртэнэ. Харин шударга зөвийг таригч нэгэн жинхэнэ шагналыг хүртэнэ.
11:19 As righteousness tends to life: so he that pursues evil pursues it to his own death.
19 Шударга зөвийг тууштай дагагч нь аминд хүрнэ. Хорон мууг даган мөшгөгч нь өөрийн үхэл уруугаа тэмүүлнэ.
11:20 They that are of a perverse heart are abomination to the LORD: but such as are upright in their way are his delight.
20 Зоргоороо авирлагч хүн ЭЗЭНий жигшлийг төрүүлдэг бол Гэмгүйгээр алхдаг нэгэн Түүний таалалд нийцдэг.
11:21 Though hand join in hand, the wicked shall not be unpunished: but the seed of the righteous shall be delivered.
21 Хар санаатан зайлшгүй шийтгүүлнэ. Харин шударга зөв хүний үр удам нь чөлөөлөгдөнө.
11:22 As a jewel of gold in a swine's snout, so is a fair woman which is without discretion.
22 Үзэсгэлэнтэй атлаа хөнгөн хуумгай эмэгтэй нь Гахайн хоншоорт зүүсэн алтан гархи мэт ажгуу.
11:23 The desire of the righteous is only good: but the expectation of the wicked is wrath.
23 Шударга зөв хүний хүсэл нь үргэлж сайн сайхан юм. Харин хорон хүний хүсэл уур хилэн аж.
11:24 There is that scatters, and yet increases; and there is that withholds more than is meet, but it tends to poverty.
24 Харамгүйгээр өгдөг атлаа илүүг хүртдэг хүн бий. Харин нарийлагч хүн тэр хэрээрээ хоосордог.
11:25 The liberal soul shall be made fat: and he that waters shall be watered also himself.
25 Харамгүй сэтгэлтэн дэвжин дээшилдэг. Бусдыг тэнхрүүлэгч өөрөө тэнхрэх болно.
11:26 He that withholds corn, the people shall curse him: but blessing shall be upon the head of him that sells it.
26 Үр буудайгаа нууж нөөцөлдөг нэгнийг хүмүүс зүхнэ. Харин түүнийгээ зарж худалддаг нэгэнд ерөөл оршино.
11:27 He that diligently seeks good procures favour: but he that seeks mischief, it shall come unto him.
27 Сайныг хайгч нэгэн ивээл өмгөөллийг олно. Харин хорон муу нь түүнийг хайгч нэгэн дээр ирнэ.
11:28 He that trusts in his riches shall fall; but the righteous shall flourish as a branch.
28 Өөрийнхөө баялагт найдагч нэгэн унана. Харин шударга зөв хүн ногоон навч лугаа адил хөгжин дэвжинэ.
11:29 He that troubles his own house shall inherit the wind: and the fool shall be servant to the wise of heart.
29 Өөрийн гэртээ гай тотгор учруулдаг хүн салхийг өвлөнө. Мөхөс хүн мэргэн хүний зарц болно.
11:30 The fruit of the righteous is a tree of life; and he that wins souls is wise.
30 Шударга зөв хүний үр жимс нь амийн мод юм. Мэргэн хүн сэтгэлийг байлдан дагуулна.
11:31 Behold, the righteous shall be recompensed in the earth: much more the wicked and the sinner.
31 Шударга зөв хүн хүртэх ёстойгоо газар дээр хүртдэг бол Хар санаатан хийгээд нүгэлтэн нь хэд дахин илүү хариугаа хүртэх бол доо!
12:1 Whoso loves instruction loves knowledge: but he that hates reproof is brutish.
1 Журамт байдалд дуртай хүн мэдлэгт дуртай. Харин зэмлэлийг үзэн ядагч нь мунхаг болой.
12:2 A good man obtains favour of the LORD: but a man of wicked devices will he condemn.
2 Сайн хүн ЭЗЭНээс тааллыг хүртэнэ. Ов мэхтэнг Тэр шийтгэнэ.
12:3 A man shall not be established by wickedness: but the root of the righteous shall not be moved.
3 Хар санаа хүний оршихуйн тулгуур болж чадаагүй юм. Харин шударга зөвийн үндэс хэзээд хэвээр үлдэнэ.
12:4 A virtuous woman is a crown to her husband: but she that makes ashamed is as rottenness in his bones.
4 Сайн эхнэр нөхөртөө титэм юм. Харин нөхрөө ичгүүрт оруулдаг эхнэр түүний ясан дахь идээ бээр мэт буюу.
12:5 The thoughts of the righteous are right: but the counsels of the wicked are deceit.
5 Шударга зөв хүний бодол санаа зөв байдаг. Харин хар санаатны зөвлөгөө нь хуурамч аж.
12:6 The words of the wicked are to lie in wait for blood: but the mouth of the upright shall deliver them.
6 Хар санаатны үгс нь цус урсгахаар бүгдэг. Харин цэх шулуун хүмүүсийн ам тэднийг аварна.
12:7 The wicked are overthrown, and are not: but the house of the righteous shall stand.
7 Хорон санаатнууд үлдэхгүй сүйрч устана. Харин шударга зөв хүний орон гэр нь бат зогсоно.
12:8 A man shall be commended according to his wisdom: but he that is of a perverse heart shall be despised.
8 Хүн билиг ухааны хэрээр хүндэтгүүлэн магтуулдаг бол Гуйвуулагч нэгэн гадуурхагдана.
12:9 He that is despised, and has a servant, is better than he that honors himself, and lacks bread.
9 Талхаар тарчиг атлаа өөрийгөө өргөмжилснөөс, Хэн ч биш атлаа зарцтай байсан нь хавьгүй дээр.
12:10 A righteous man regards the life of his beast: but the tender mercies of the wicked are cruel.
10 Зөв шударга хүн малынхаа төлөө санаа тавьдаг бол Хар санаатны нинжин сэтгэл нь ч хахир аж.
12:11 He that tills his land shall be satisfied with bread: but he that follows vain persons is void of understanding.
11 Өөрийн газар дээр хөдөлмөрлөгч нь талх тариагаар элбэг дэлбэг байх болно. Харин утгагүй юмны араас хөөцөлдөгч нь эрүүл ухааны гачаалд орсон хэрэг.
12:12 The wicked desires the net of evil men: but the root of the righteous yields fruit.
12 Хорон санаа бол өөдгүй хүний олз омог юм. Харин шударга зөв хүний үндэс нь үр жимс ургуулна.
12:13 The wicked is snared by the transgression of his lips: but the just shall come out of trouble.
13 Хорон муу хүн уруулынхаа нүгэлд урхидуулдаг бол Шударга зөв хүн зовлонгоос зайлдаг.
12:14 A man shall be satisfied with good by the fruit of his mouth: and the recompence of a man's hands shall be rendered unto him.
14 Хэлсэн үгсийнхээ үр жимсний улмаас хүн сайн сайхнаар цадна. Хүний гараас гарах үйлс буцаж өөрт нь ирнэ.
12:15 The way of a fool is right in his own eyes: but he that hearkens unto counsel is wise.
15 Мунхгийн зам өөрийнх нүдэнд нь зөв харагддаг. Харин мэргэн нэгэн зөвлөгөөг сонсдог юм.
12:16 A fool's wrath is presently known: but a prudent man covers shame.
16 Мунхгийн уцаар тэр дороо мэдэгдэнэ. Харин хэрсүү нэгэн доромжлолыг өнгөрөөнө.
12:17 He that speaks truth shows forth righteousness: but a false witness deceit.
17 Үнэнийг ярьдаг хүн зөв юмыг хэлж буй хэрэг. Харин хуурамч гэрчлэлд заль мэх байдаг.
12:18 There is that speaks like the piercings of a sword: but the tongue of the wise is health.
18 Илдээр дүрэхтэй адил бодлогогүй ярьдаг хүн байдаг бол Мэргэн хүний хэл илааршлыг авчирдаг.
12:19 The lip of truth shall be established for ever: but a lying tongue is but for a moment.
19 Үнэнч ам мөнх настай бол худалч хэл агшин зуурын настай.
12:20 Deceit is in the heart of them that imagine evil: but to the counsellors of peace is joy.
20 Хар санаа нь хорон мууг сэдэгсдийн зүрхэнд оршдог. Харин амар тайвныг дэлгэрүүлэгчдэд баяр баясгалан байдаг.
12:21 There shall no evil happen to the just: but the wicked shall be filled with mischief.
21 Зөв шударга хүнд хор хөнөөл тохиолдохгүй. Харин хорон санаатан гай тотгороор дүүрдэг.
12:22 Lying lips are abomination to the LORD: but they that deal truly are his delight.
22 Худалч уруул ЭЗЭНий зэвүүцлийг төрүүлдэг бол Итгэлтэйгээр үйлдэгсэд Түүний таалалд нийцдэг.
12:23 A prudent man conceals knowledge: but the heart of fools proclaims foolishness.
23 Хэрсүү хүн мэдлэгээ үзүүлэн болгодоггүй. Харин мунхаг хүмүүсийн зүрх мунхаг явдлаа зарлан тунхагладаг.
12:24 The hand of the diligent shall bear rule: but the slothful shall be under tribute.
24 Хичээл зүтгэлтэй хүний гар удирдан дагуулдаг бол Лазан гар албадлагын ажилчин болгож орхино.
12:25 Heaviness in the heart of man makes it stoop: but a good word makes it glad.
25 Зүрхэн дэх шаналал хүнийг дарамталдаг бол Эелдэг үг түүнийг баярлуулдаг.
12:26 The righteous is more excellent than his neighbour: but the way of the wicked seduces them.
26 Зөв шударга хүн өөрийн хөршдөө газарчин болдог бол Хар санаатай хүмүүсийн зам бусдыг төөрүүлдэг.
12:27 The slothful man roasts not that which he took in hunting: but the substance of a diligent man is precious.
27 Залхуу хүн ангийн махаа шарахгүй. Харин хүний үнэт өмч хөрөнгө бол хичээнгүй байх явдал билээ.
12:28 In the way of righteousness is life: and in the pathway thereof there is no death.
28 Зөв шударга хүний зам дээр амь бий. Түүний зам дээр үхэл байхгүй.
13:1 A wise son hears his father's instruction: but a scorner hears not rebuke.
1 Мэргэн хүү эцгийнхээ сургамжийг авдаг. Харин басамжлагч нь зэмлэлийг үл сонсоно.
13:2 A man shall eat good by the fruit of his mouth: but the soul of the transgressors shall eat violence.
2 Өөрийн амнаас гарах үр жимснээс хүн сайн сайхныг амсдаг. Харин итгэл эвдэгчийн хүслэн нь хүчирхийлэл билээ.
13:3 He that keeps his mouth keeps his life: but he that opens wide his lips shall have destruction.
3 Амаа захирагч нэгэн амиа хамгаалдаг юм. Амаа айхтар том ангалзуулагч хүн сүйрэх болно.
13:4 The soul of the sluggard desires, and has nothing: but the soul of the diligent shall be made fat.
4 Залхуу хүн хүсдэг боловч юуг ч хүртдэггүй. Харин хичээнгүй хүний хүсэл биелнэ.
13:5 A righteous man hates lying: but a wicked man is loathsome, and comes to shame.
5 Зөв шударга хүн худал хуурмаг зүйлийг үзэн яддаг бол Хар санаатай хүн ичгүүр, гутамшигтай зүйлсийг хийдэг.
13:6 Righteousness keeps him that is upright in the way: but wickedness overthrows the sinner.
6 Зөв шударга байдал гэмгүй нэгнийг өмгөөлөн хамгаалдаг бол Хар санаа нь нүгэлтнийг ниргэдэг.
13:7 There is that makes himself rich, yet has nothing: there is that makes himself poor, yet has great riches.
7 Юу ч үгүй атлаа өөрийгөө баян болгодог нэгэн байна. Агуу баялагтай атлаа өөрийгөө ядуу болгодог өөр нэгэн ч байх юм.
13:8 The ransom of a man's life are his riches: but the poor hears not rebuke.
8 Хүний баялаг өөрийнх нь амийг золиосолж магадгүй. Харин ядуу хүн аюул заналыг үл сонсоно.
13:9 The light of the righteous rejoices: but the lamp of the wicked shall be put out.
9 Зөв шударга хүний гэрэл хурц гэрэлтдэг. Харин хар санаатны дэнлүү бөхдөг.
13:10 Only by pride comes contention: but with the well advised is wisdom.
10 Их зан маргаан мэтгэлцээнд л хүргэдэг. Харин зөвлөгөөг авагсдад мэргэн ухаан байна.
13:11 Wealth got by vanity shall be diminished: but he that gathers by labour shall increase.
11 Луйвраар олсон эд хөрөнгө хорогдоно. Харин хүч хөдөлмөр шингэсэн бол арвижна.
13:12 Hope deferred makes the heart sick: but when the desire comes, it is a tree of life.
12 Хүлээгдсэн итгэл найдвар зүрхийг өвчлүүлдэг бол Биелсэн хүсэл амийн мод болой.
13:13 Whoso despises the word shall be destroyed: but he that fears the commandment shall be rewarded.
13 Үгийг үл тоомсорлогч нэгэн өөрийгөө өрөнд унагаж буй хэрэг. Зарлиг тушаалаас эмээгч нэгэн шагнал хүртэнэ.
13:14 The law of the wise is a fountain of life, to depart from the snares of death.
14 Мэргэн хүний сургаал амьдралын ундарга бөгөөд Үхлийн занганаас холдуулдаг.
13:15 Good understanding gives favour: but the way of transgressors is hard.
15 Сайн ойлголт хүндэтгэлийг төрүүлдэг. Харин итгэл эвдэгчийн зам бэрх ажээ.
13:16 Every prudent man deals with knowledge: but a fool lays open his folly.
16 Хэрсүү хүн болгон ухаанаар үйлддэг бол Мунхаг хүн мунхаг явдлаараа сайрхдаг.
13:17 A wicked messenger falls into mischief: but a faithful ambassador is health.
17 Хар санаатай элч гай зовлонд унана. Харин итгэлт элч илааршлыг авчирна.
13:18 Poverty and shame shall be to him that refuses instruction: but he that regards reproof shall be honoured.
18 Сахилгыг үл ойшоогчийн дээр ядуурал ба гутамшиг ирнэ. Харин зэмлэлийг ойшоогч хүн нэр хүндтэй болно.
13:19 The desire accomplished is sweet to the soul: but it is abomination to fools to depart from evil.
19 Биелсэн хүсэл нь сэтгэлд амтат бурам аж. Харин мунхаг хүмүүс бузар муугаас холдохыг жигшин зэвүүцдэг аж.
13:20 He that walks with wise men shall be wise: but a companion of fools shall be destroyed.
20 Мэргэн хүмүүстэй хамт явагч нь мэргэн болно. Харин мунхаг хүмүүстэй нөхөрлөгч нь хохирол амсана.
13:21 Evil pursues sinners: but to the righteous good shall be repaid.
21 Гай зовлон нүгэлтнүүдийг мөшгөдөг. Дэвжин дээшлэх нь шударга зөв хүмүүсийн шагнал юм.
13:22 A good man left an inheritance to his children's children: and the wealth of the sinner is laid up for the just.
22 Сайн хүн үр ач нартаа өв үлдээдэг. Нүгэлтний эд баялаг шударга зөв хүний төлөө хуримтлагддаг.
13:23 Much food is in the tillage of the poor: but there is that is destroyed for lack of judgment.
23 Ядуу хүний тариан талбайд үр тариа арвин ургаж болох ч гэсэн Шударга бус байдал түүнийг хоосруулна.
13:24 He that spares his rod hates his son: but he that loves him chastens him early.
24 Саваанаас хэлтрүүлэгч нь хүүгээ үл хайрлагч юм. Харин хүмүүжүүлэхдээ хичээнгүй нэгэн хүүгээ хайрладаг хүн мөн.
13:25 The righteous eats to the satisfying of his soul: but the belly of the wicked shall lack.
25 Шударга зөв хүнд хоол хүнс хангалттай байдаг бол Хар санаатай хүний ходоод хонхолзоно.
14:1 Every wise woman builds her house: but the foolish plucks it down with her hands.
1 Мэргэн эмэгтэй орон гэрээ төвхнүүлдэг бол Мунхаг эмэгтэй өөрийн гараар орон гэрээ нураадаг.
14:2 He that walks in his uprightness fears the LORD: but he that is perverse in his ways despises him.
2 Цэх шулуунаар алхагч нэгэн ЭЗЭНээс эмээдэг. Харин замаасаа гажигч хүн Түүнийг жигшдэг.
14:3 In the mouth of the foolish is a rod of pride: but the lips of the wise shall preserve them.
3 Мунхгийн аман дотор нуруун дундуур нь татах саваа бий. Харин мэргэн хүмүүсийн уруул өөрсдийг нь хамгаалдаг.
14:4 Where no oxen are, the crib is clean: but much increase is by the strength of the ox.
4 Шар байхгүй газар тэжээлийн тэвш хоосон. Гэвч шарын хүчийг ашиглавал орлого нэмэгддэг.
14:5 A faithful witness will not lie: but a false witness will utter lies.
5 Итгэмжит гэрч худал ярихгүй. Харин хуурамч гэрч худал үгс урсгана.
14:6 A scorner seeks wisdom, and finds it not: but knowledge is easy unto him that understands.
6 Басамжлагч хүн мэргэн ухааныг эрж хайдаг боловч юуг ч олохгүй. Харин мэдлэг нь гярхай нэгэнд хялбар ажгуу.
14:7 Go from the presence of a foolish man, when you perceive not in him the lips of knowledge.
7 Мунхаг хүнээс хол бай. Эс тэгвэл чи мэдлэгийн үгсийг олж эс чадна.
14:8 The wisdom of the prudent is to understand his way: but the folly of fools is deceit.
8 Хэрсүү хүний мэргэн ухаан болбоос өөрийнхөө замыг ойлгох явдал мөн. Харин мунхаг хүмүүсийн мунхаглал болбоос заль мэх юм.
14:9 Fools make a mock at sin: but among the righteous there is favour.
9 Мунхгууд нүглийг басамжилдаг. Харин цэх шулуун хүмүүсийн дунд сайн санаа бий.
14:10 The heart knows his own bitterness; and a stranger does not intermeddle with his joy.
10 Зүрх бүр өөр өөрийн зовлонг мэднэ. Гаднын хүн баяр баясгаланг нь үл хуваалцана.
14:11 The house of the wicked shall be overthrown: but the tabernacle of the upright shall flourish.
11 Хар санаатай хүний байшин нурж, Цэх шулуун хүний овоохой сүндэрлэнэ.
14:12 There is a way which seems right unto a man, but the end thereof are the ways of death.
12 Хүнд зөв мэт санагдавч төгсгөл нь үхэл уруу хөтөлдөг зам байдаг.
14:13 Even in laughter the heart is sorrowful; and the end of that delight is heaviness.
13 Инээгчийн доторх зүрх өвдсөн ч байж болох юм. Хөөр баяслын төгсгөл нь уй гашуу ч байж болно.
14:14 The backslider in heart shall be filled with his own ways: and a good man shall be satisfied from himself.
14 Замаасаа гажигч хүн хийсэн үйлийнхээ үр жимсээр дүүрнэ. Харин сайн хүн өөрийн хийсэн үйлсдээ сэтгэл ханах болно.
14:15 The simple believes every word: but the prudent man looks well to his going.
15 Гэнэн хүн юм бүгдэд итгэдэг. Харин хэрсүү хүн өөрийн алхмууддаа хянамгай ханддаг.
14:16 A wise man fears, and departs from evil: but the fool rages, and is confident.
16 Мэргэн хүн болгоомжилдог ба хорон муугаас зайлдаг. Харин мунхаг хүн омог бардам ба болгоомжгүй байдаг.
14:17 He that is soon angry deals foolishly: and a man of wicked devices is hated.
17 Түргэн зантай хүн мунхаг үйлийг үйлддэг. Хорон мууг сэдэгч хүн үзэн ядагддаг.
14:18 The simple inherit folly: but the prudent are crowned with knowledge.
18 Гэнэн нэгэн мунхаг явдлыг өвлөдөг бол Хэрсүү нэгэн мэдлэгээр шагнагдана.
14:19 The evil bow before the good; and the wicked at the gates of the righteous.
19 Хорон муу нь сайны өмнө сөгдөж, Хар санаатан шударга зөв хүний хаалганы өмнө сөхрөх болно.
14:20 The poor is hated even of his own neighbour: but the rich has many friends.
20 Ядуу хүнээс хөрш нь хүртэл зугтдаг бол Баян хүнд олон найз нөхөд байдаг.
14:21 He that despises his neighbour sins: but he that has mercy on the poor, happy is he.
21 Хөршөө гадуурхагч нь нүгэл үйлдэж буй хэрэг. Харин ядуу хүнд нигүүлсэнгүй хандагч хүн ерөөлтэй.
14:22 Do they not go astray that devise evil? but mercy and truth shall be to them that devise good.
22 Хорон мууг сэдэгч нар төөрөлдөхгүй гэж үү? Харин сайныг сэдэгч нарт үнэн ба энэрэл байх болно.
14:23 In all labour there is profit: but the talk of the lips tends only to destitution.
23 Хөдөлмөр бүхэн ашиг авчирна. Харин дэмий хоосон яриа ядууралд л хүргэнэ.
14:24 The crown of the wise is their riches: but the foolishness of fools is folly.
24 Мэргэн хүмүүсийн титэм нь тэдний баялаг бол Мунхгуудын мунхаг явдал тэдний мунхаглал юм.
14:25 A true witness delivers souls: but a deceitful witness speaks lies.
25 Үнэнч гэрч амийг авардаг. Харин худлыг урсгадаг хүн мэхэлдэг.
14:26 In the fear of the LORD is strong confidence: and his children shall have a place of refuge.
26 ЭЗЭНээс эмээхүйд бат итгэл бий бөгөөд Тэрээр Өөрийн хүүхдүүдэд хоргодох газар болдог.
14:27 The fear of the LORD is a fountain of life, to depart from the snares of death.
27 ЭЗЭНээс эмээхүй нь амийн ундарга болой. Энэхүү эх булаг нь үхлийн зангыг зайлуулах боломжтой.
14:28 In the multitude of people is the king's honour: but in the lack of people is the destruction of the prince.
28 Түмэн олон нь хааны сүр хүч бол Цөөн ардууд нь ноёны мөхөс байдал юм.
14:29 He that is slow to wrath is of great understanding: but he that is hasty of spirit exalts folly.
29 Уурлахдаа удаан хүн маш их ухаантай. Түргэн зантай хүн мунхаг явдлыг өргөдөг.
14:30 A sound heart is the life of the flesh: but envy the rottenness of the bones.
30 Амар тайван зүрх бие махбодод амийг өгдөг бол Хүсэл тачаал ясан дахь идээ бээр юм.
14:31 He that oppresses the poor reproaches his Maker: but he that honors him has mercy on the poor.
31 Ядуу хүнийг дарладаг нэгэн Бүтээгчийг нь буруутгаж буй хэрэг. Харин үгээгүй хүнд нинжин сэтгэл гаргагч Бүтээгчийг нь хүндэтгэж буй хэрэг юм.
14:32 The wicked is driven away in his wickedness: but the righteous has hope in his death.
32 Хорон санаатан муу үйлийнхээ төлөө хөсөр хаягдах бол Шударга зөв хүн үхсэн ч хоргодох газартай.
14:33 Wisdom rests in the heart of him that has understanding: but that which is in the midst of fools is made known.
33 Мэргэн ухаан гярхай хүний зүрхэнд оршдог бөгөөд Мунхгуудын дундаас ч тэнэгүүдэд өөрийгөө мэдүүлдэг.
14:34 Righteousness exalts a nation: but sin is a reproach to any people.
34 Зөв шударга байдал улс үндэстнийг алдаршуулна. Харин нүгэл хилэнц ард түмнийг гутаана.
14:35 The king's favour is toward a wise servant: but his wrath is against him that causes shame.
35 Хааны таалал мэргэн зарцад хүртээгддэг бол Уур хилэн нь хааны нэрийг хугалагчид оногдоно.
15:1 A soft answer turns away wrath: but grievous words stir up anger.
1 Эелдэг хариулт уур хилэнг зайлуулна. Харин хүйтэн цэвдэг үгс уур хилэнг хөдөлгөнө.
15:2 The tongue of the wise uses knowledge aright: but the mouth of fools pours out foolishness.
2 Мэргэн хүний хэл мэдлэгийг зуучилдаг бол Мунхаг ам мунхаглал урсгадаг.
15:3 The eyes of the LORD are in every place, beholding the evil and the good.
3 ЭЗЭНий мэлмий хаа ч байдаг ба Хорон мууг хийгээд сайныг хардаг.
15:4 A wholesome tongue is a tree of life: but perverseness therein is a breach in the spirit.
4 Анагаадаг хэл амийн мод юм. Харин хазааргүй хэл сүнсийг бусниулдаг.
15:5 A fool despises his father's instruction: but he that regards reproof is prudent.
5 Мунхаг хүн эцгийнхээ сургамжийг эс тоомсорлодог. Харин зэмлэлийг хүлээн авдаг нь хэрсүү хүн мөн.
15:6 In the house of the righteous is much treasure: but in the revenues of the wicked is trouble.
6 Шударга зөв хүний гэрт үлэмж их баялаг байдаг. Харин хорон санаатны орлого гай зовлон билээ.
15:7 The lips of the wise disperse knowledge: but the heart of the foolish does not so.
7 Мэргэн хүний уруул мэдлэгийг дэлгэрүүлдэг бол Мунхгуудын зүрх тийм биш юм.
15:8 The sacrifice of the wicked is an abomination to the LORD: but the prayer of the upright is his delight.
8 Хар санаатны өргөл ЭЗЭНий хувьд жигшүүртэй юм. Харин цэх шулуун хүний залбирал Түүний таалалд нийцдэг.
15:9 The way of the wicked is an abomination unto the LORD: but he loves him that follows after righteousness.
9 Хар санаатны зам ЭЗЭНий хувьд жигшүүртэй боловч Шударга зөвийн араас явагчдыг Тэр хайрладаг.
15:10 Correction is grievous unto him that forsakes the way: and he that hates reproof shall die.
10 Хатуу шийтгэл замаасаа гажигч нарт зориулагджээ. Зэмлэлийг үзэн ядагч нь үхнэ.
15:11 Hell and destruction are before the LORD: how much more then the hearts of the children of men?
11 Үхэгсдийн орон хийгээд Сүйрэл ЭЗЭНий өмнө ил байдаг бол Хүмүүсийн зүрх сэтгэл бүр ч ил байх бус уу?
15:12 A scorner loves not one that reproves him: neither will he go unto the wise.
12 Басамжлагч нэгэн өөрийг нь зэмлэгчийг хайрладаггүй. Тэрээр мэргэн хүн уруу зүглэхгүй.
15:13 A merry heart makes a cheerful countenance: but by sorrow of the heart the spirit is broken.
13 Зүрх жаргалтай бол нүүр царай хөгжилтэй. Харин зүрх гутрах үед сүнс эмтрэнэ.
15:14 The heart of him that has understanding seeks knowledge: but the mouth of fools feeds on foolishness.
14 Гярхай хүний оюун ухаан мэдлэгийг эрж хайдаг. Харин мунхгуудын ам мунхаглалыг л зооглодог.
15:15 All the days of the afflicted are evil: but he that is of a merry heart has a continual feast.
15 Зовж шаналсан хүмүүсийн бүх л өдрүүд муу муухай. Харин хэний зүрх хөгжилтэй байна, Түүнд найр наадам үл тасарна.
15:16 Better is little with the fear of the LORD than great treasure and trouble therewith.
16 Асар их хөрөнгөтэй сэтгэл түгшиж сууснаас, Бага сага юмтай ЭЗЭНээс эмээж суусан нь хавьгүй дээр.
15:17 Better is a dinner of herbs where love is, than a stalled ox and hatred therewith.
17 Үзэн ядалтаар бордсон тарган шарын махнаас, Хайр буй газрын өвсөн хоол нь дээр.
15:18 A wrathful man stirs up strife: but he that is slow to anger appeases strife.
18 Хурц зантай хүн хэрүүлийг өдөөдөг бол Уурлахдаа удаан хүн хэрүүл маргааныг намжаадаг.
15:19 The way of the slothful man is as an hedge of thorns: but the way of the righteous is made plain.
19 Залхуугийн зам үүргэнэн хашаа мэт аж. Шударга хүмүүсийн зам шулуун аж.
15:20 A wise son makes a glad father: but a foolish man despises his mother.
20 Мэргэн хүү эцгийгээ баярлуулдаг. Харин мунхаг хүн эхийгээ басамжилдаг.
15:21 Folly is joy to him that is destitute of wisdom: but a man of understanding walks uprightly.
21 Ухаанаар тарчиг хүнд мунхаг үйл үйлдэх нь баяр хөөр болдог бол Ухаарагч хүн цэх замаар явдаг.
15:22 Without counsel purposes are disappointed: but in the multitude of counsellors they are established.
22 Зөвлөгөө дутсанаас төлөвлөгөө бүтэлгүйтнэ. Харин олон зөвлөгчтэй бол бүтэмжтэй.
15:23 A man has joy by the answer of his mouth: and a word spoken in due season, how good is it!
23 Оновчтой хариулт хүнийг баяртай болгодог. Цагаа олсон үг юутай сайхан бэ!
15:24 The way of life is above to the wise, that he may depart from hell beneath.
24 Амийн зам мэргэн хүнийг дээшээ дагуулдаг юм. Энэ нь түүнийг доор буй Үхэгсдийн орноос хол явуулахын тулд юм.
15:25 The LORD will destroy the house of the proud: but he will establish the border of the widow.
25 ЭЗЭН бардам хүний гэрийг нураана. Харин бэлэвсэн эмэгтэйн хил хязгаарыг Тэр тогтоож өгнө.
15:26 The thoughts of the wicked are an abomination to the LORD: but the words of the pure are pleasant words.
26 Хорон муу төлөвлөгөөнүүд ЭЗЭНий хувьд жигшүүртэй бол Зөв үгс Түүнд тааламжтай.
15:27 He that is greedy of gain troubles his own house; but he that hates gifts shall live.
27 Хууль бусаар ашиг олдог нэгэн гэр бүлдээ гай зовлон авчирдаг. Харин хээл хахуулийг үзэн ядагч нь амьтай.
15:28 The heart of the righteous studies to answer: but the mouth of the wicked pours out evil things.
28 Шударга зөв хүний зүрх яаж хариулахаа цэгнэдэг. Харин хар санаатай хүний ам хорон муугаар бөөлжинө.
15:29 The LORD is far from the wicked: but he hears the prayer of the righteous.
29 ЭЗЭН хар санаатнаас хол байдаг атлаа Шударга зөв хүний залбирлыг сонсдог.
15:30 The light of the eyes rejoices the heart: and a good report makes the bones fat.
30 Дулаахан харц зүрхийг баярлуулдаг. Сайн мэдээ ясанд эм болдог.
15:31 The ear that hears the reproof of life abides among the wise.
31 Хэний чих амь өгөгч зэмлэлийг сонсоно, Тэр хүн мэргэдийн дунд амьдарна.
15:32 He that refuses instruction despises his own soul: but he that hears reproof gets understanding.
32 Хэн сахилгыг үл ойшооно, Тэр өөрийгөө жигшиж байгаа хэрэг. Харин зэмлэлийг сонсдог хүн ухааныг олж авна.
15:33 The fear of the LORD is the instruction of wisdom; and before honour is humility.
33 ЭЗЭНээс эмээхүй нь хүнд мэргэн ухааныг сургадаг. Даруу зан нь алдар хүндийн өмнө ирнэ.
#@#